توسعه متوازن کلید انتخاب برترین شرکت فناور پارک

یکی از برنامه‌­های اجلاس سالیانه پارک فناوری پردیس، جشنواره معرفی برترین شرکت­‌های پارک است. روابط عمومی پارک فناوری پردیس با هدف اینکه توصیف کاملی از چیستی و چگونگی این جشنواره ارائه دهد، به سراغ «محسن علی اکبریان» مدیر کل نظارت و ارزیابی واحدهای فناور رفته و به گفتگو با او نشسته است تا از معیارها و فرآیند این ارزیابی بپرسد.

*به عنوان سوال اول بفرمائید، چه فرآیندی برای انتخاب شرکت های برتر طی می‌شود؟

همانطور که می‌دانید فرایند ارزیابی شرکت‌ها به صورت سالیانه انجام می‌­شود. گام نخست، انتشار فراخوان مشارکت در ارزیابی است. بعد از انتشار فراخوان، شرکت­‌ها با مراجعه به سامانه «فناور» اطلاعات خود را بارگذاری می‌کنند. اطلاعات دریافتی در قالب 46 فرم است که ذیل 9 سرفصل تعریف شده است. البته باید عرض کنم که بخش عمده ای از اطلاعاتِ مورد نیاز فقط کافی است یکبار در سامانه وارد شود و برای سال‌های بعد صرفاً ویرایش آنها کفایت می‌کند و نیاز به ورود دوباره اطلاعات نخواهد بود. گام بعدی، تحلیل اطلاعات بر اساس مستندات ارسالی، مشاهدات میدانی و پارامترهای کیفی است. همه داده های دریافتی، در مدل ارزیابی وارد شده و مورد محاسبه قرار می گیرند. حاصل این امر نمراتی است که در هر حوزه به شرکت­‌ها تعلق می گیرد و نهایتا کارنامه‌ای برای شرکت صادر می شود. بدیهی است که یکی از خروجی های این فرآیند، انتخاب برترین شرکت‌های پارک در حوزه های مختلف است.

* شرکت­‌ها در چه حوزه­‌ها و شاخص‌هایی ارزیابی می‌­شوند؟

ارزیابی اطلاعات به دو صورت کمی و کیفی انجام می­‌شود. هفت سرفصل کلی برای ارزیابی وجود دارد که هر سرفصل دارای تعدادی شاخص و زیرشاخص است که تا سه سطح تعریف شده است. مجموعا قریب 100 شاخص و زیر شاخص در این مدل مورد بررسی قرار می گیرند. «صادرات محصولات و خدمات فناورانه»، «همکاری با طرف‌­های خارجی»، «همکاری با دانشگاه‌­ها و مراکزهای پژوهشی»، «توسعه‌­ی اقتصادی»،«هم‌افزایی بین شرکت‌­ها در مجموعه داخل پارک»، «تولید و توسعه‌­ی فناوری» و «ارتقا و توسعه‌­ی سازمانی» سرفصل‌های هفتگانه هستند. البته به طور تجمیعی یک شرکت هم به عنوان «برترین واحد فناور سال» انتخاب می‌شود.

* هر سال چند شرکت انتخاب می شود؟

سیاست­‌های پارک در هر سال، تعیین کننده­­ تعداد شرکت­‌هایی است که برگزیده می‌­شوند. معمولا تلاش بر این است که متناسب با هر حوزه، منتخبی نیز داشته باشیم؛ اما به فراخور سیاست­‌ها یک سال، ده شرکت انتخاب کردیم و یک سال چهار شرکت. در برخی از موارد، تعدادی از سرفصل‌ها با هم ادغام می­‌شوند و ما برگزیدگان کمتری داریم. بعضی از سال­‌ها هم سرفصل­‌هایی اضافه می­‌کنیم که باعث می‌­شود تعداد برگزیدگان بیشتر شوند. به طور مثال ممکن است در یک سال ماموریت جدیدی برای پارک تعریف شده باشد. بنابراین نیاز است که آن حوزه هم در سنجش شرکت­‌ها لحاظ شود.

*آیا تنها کاربرد نظارت‌ و ارزیابی‌های انجام شده، انتخاب برترین شرکت‌هاست یا نمرات این ارزیابی در مسائل دیگر نیز ملاک عمل قرار می‌گیرد؟

تنها یکی از کاربردهای ارزیابی ما شناخت برترین‌­ها در حوزه­‌های مختلف برای معرفی در اجلاس سالیانه است. اما از اطلاعات به دست آمده در حوزه­‌های مختلفی استفاده می‌­شود. به طور مثال در حوزه مزیت­‌هایی که پارک برای شرکت­‌ها دارد مانند انوع معافیت­‌های مالیاتی، ارائه خدمات و حمایت‌های مادی و معنوی، نتایج ارزیابی عملکرد شرکت مهم است. باید عرض کنم که در آینده نزدیک، نظام ارزیابی عملکرد شرکت‌ها به نظام پاداش یا همان ارائه مزیت ها و خدمات متصل خواهد شد و ارتباط معنی‌داری بین این دو مقوله ایجاد می‌شود. از طرف دیگر ما برای بسیاری از موضوعات مجددا به شرکت‌­ها مراجعه نمی‌کنیم و از اطلاعاتی که قبلا در سامانه ثبت کرده‌­اند، استفاده می‌­کنیم. در حوزه صدور و تمدید مجوز فناوری شرکت­‌ها هم اطلاعات حاصل از این فرایند کمک‌کننده است.

*فرایند ارزیابیِ‌ امسال چه تغییراتی به نسبت سال‌های گذشته داشته است؟

در طول سا‌ل‌های مختلف،‌ چارچوب اصلی ارزیابی براساس همین شاخص‌ها بوده است. شاید در برخی موارد و متناسب با شرایط روز در عناوین تغییری داده باشیم. البته موارد معدودی هم پیش آمده که سرفصلی اضافه شده است، به طور مثال،‌ امسال در حوزه‌­ی «مسئولیت اجتماعی» هم دو شرکت انتخاب می­‌شوند. اینکه شرکت‌ها چه اقدامات نیکوکارانه‌­ای در زمینه ترویج علم و فناوری و یا چه فعالیت هایی برای بهبود شرایط زندگی قشر کمتر برخوردار در منطقه­ انجام داده‌­اند، برای ما مهم است؛ که امسال به این موضوع توجه ویژه ای شده است.

اما تفاوتی که ارزیابی عملکرد امسال نسبت به سال قبل داشته است، اضافه شدن بخش ارزیابی کیفی است. ارزیابی عملکرد در دو محور کمی و کیفی باعث می­‌شود که احتمال خطای محاسباتی کمتر شود و نتایج حاصل از فرآیند ارزیابی با واقعیت تطابق بیشتری داشته باشد. در ارزیابیِ صرفاً کمی ممکن است برخی از اطلاعات به دست ما نرسیده باشد. برای مثال شرکتی برای یکی از محصولاتش به هر دلیلی مستندانی ارائه نکرده باشد اما کارشناس ما به جهت ارتباط نزدیک با شرکت طی بازدیدها، متوجه آن شده باشد و در ارزیابی کیفی این مورد لحاظ خواهد شد و یا بالعکس. ارزیابی کیفی بر اساس تحلیل کارشناسی و نظر جمعی از خبرگان متناسب با وضعیت شرکت انجام می شود و حاصل آن نمره ای است که با نمره کمی جمع خواهد شد. شاخص‌­های کیفی، نمره‌­ای به شرکت می­‌دهد. در فرایند امسال 80% ارزیابی کمی و 20% ارزیابی کیفی مد نظر قرار گرفته است.

*همانطور که پیش‌تر اشاره کردید، بخشی از فرایند ارزیابی که توسط اداره کل نظارت و ارزیابی انجام می‌شود، گردآوری اطلاعات است. جمع‌آوری داده‌های شرکت‌ها در امسال چه تفاوتی با سال‌های گذشته داشته است؟

امسال، فراخوان دریافت اطلاعات را 30 اردیبشت ماه منتشر کردیم. سامانه از اول خرداد به مدت تقریبا دو ماه برای ثبت اطلاعات باز بود و خوشبختانه با مشارکت 97 درصدی شرکت‌ها همراه بود. یکی از نقاط تمایز ارزیابی امسال، همین مشارکت بیشتر شرکت‌­ها بوده است. از سوی دیگر کیفیت داده‌­های ثبت شده هم بهتر است. سال­‌های گذشته، بخشی از جمع‌­­­آوری داده از طریقی غیر از سامانه، به طور مثال از طریق ایمیل و ...، صورت می­‌گرفت. این مسیر باعث دوباره کاری و اتلاف وقت می­‌شد. اما در حال حاضر سامانه ارتقا پیدا کرده است. سال‌­های گذشته بخشی از مراحل ثبت داده باید به صورت دستی انجام می‌شد که زمان­بر بودنش حتی باعث عدم همکاری بعضی شرکت‌ها در فرایند ارزیابی می‌شد.­ اما با وجود اینکه امسال گستره اطلاعات دریافتی از شرکت‌ها بیشتر شده است،‌ با این حال کارها سریع­تر و با درصد مشارکت بالاتری انجام شده است.

* هر ساله یک شرکت هم به عنوان برترین شرکت فناور پارک یا به عبارتی برترین برترین‌ها انتخاب می‌شود؛ شرایط انتخاب شرکت‌ها در این اَبَر حوزه چیست؟

در حوزه انتخاب برترین واحد فناور پارک، نتیجه سنجش کل شاخص ­ها مهم است. عامل اصلی برای این انتخاب، نمره تجمیعی شرکت­‌ها در مجموع هر هفت حوزه تخصصی است. در واقع شرکتی که پس از بررسی مجموع امتیازهایش در هر هفت حوزه بالاتر باشد، به عنوان برترین شرکت فناور پارک فناوری پردیس انتخاب می­‌شود. حتی ممکن است این شرکت در یکی از حوزه­‌ها بالاترین امتیاز را نگرفته باشد؛ اما نکته مهم اینجاست که برآیند کلی از عملکردش در هر هفت حوزه، خوب باشد. برخی از شرکت­‌ها تک بعدی هستند. مثلا یک شرکت در حوزه صادرات محصولات و خدمات فناورانه، به عنوان شرکت برتر شناخته می‌­شود اما در حوزه تولید و توسعه‌­ی فناوری، نمره خوبی نمی‌­گیرد. در انتخاب برترین شرکت فناور مهم است که شرکت در همه حوزه‌­ها عملکرد قابل قبولی داشته باشد. به عبارت دیگر آن شرکت باید در توسعه متوازن کسب و کارش نمره خوبی کسب کرده باشد.

* هئیت بررسی و انتخاب برترین شرکت­‌ها را چه کسانی تشکیل می­دهند؟

به طور معمول جلسه‌­های جمع‌بندی نتایج ارزیابی در سطوح مختلف کارشناسی و مدیریتی انجام می‌شود و در آخرین مرحله موضوع در جمع هیئت رئیسه پارک، ارائه و نهایی می‌شود.

*تقریبا یک دهه از شروع برگزاری جشنواره انتخاب برترین‌­ها در اجلاس سالیانه می­‌گذرد. آماری وجود دارد تا نشان دهنده این باشد که شرکت های کدام حوزه از حوزه های فعالیت پارک فناوری، بیشترین فراوانی برتر شدن را دارا هستند؟